گورستانهای قشم-قسمت دوم
4ـ گورستان کولغان:
این گورستان در خارج از شهر قشم و بر سر راه درگهان و روی کوه معروف به
کولغان قرار گرفته است. در بالای تپه‌هاى کولغان، آثار خانه و معبد و برج و
غیره وجود داشته است که همه بر اثر باران و تابش آفتاب و نیز دستبرد به
مصالح ساختمانی به تدریج از بین رفته است.
5 ـ قبرستان توریان:
در گورستان روستای توریان قشم نیز یک قبر قدیمى‌به شکل قبور روستاهای کوشه و
گربدان و با همان دست خط کوفی و عربی وجود دارد که بر روی‌این قبر اشعاری
در وصف رسول گرامى اسلام(ص) و در مدح امام علی و وصف جوانی به شیوه
رادمردی حضرت علی(ع) بر روی سنگ قبر کنده‌کاری شده است و در انتهای سنگ قبر
در سمت پای مرده‌ایه قرآن ـ کل شی‌هالک الاوجهه ـ بر روی سنگ قبر
کنده‌کاری شده است که قدمت این قبر مربوط به زمان همان حجاران (سنگ
تراشان) معروف در حدود 1000 سال قبل مى‌باشد.
دیگر قبرهای توریان:
با مراجعه به امام جمعه محترم توریان حاج آقا عبدالخالق توریانی،
یادداشت‌هایی از قبوری که دارای قدمت بودند دریافت شد و وی زمانی را که
تاریخ آن قابل خواندن بوده یاداشت نموده است. با گذشت زمان تاریخ آن قبور
بر اثر عوامل فرسایشی از بین رفته و بدین صورت با همت‌ایشان اطلاعاتی در
زمینه قبور قدیمى‌در گورستان به دستمان رسید که از جمله قبوری با نام‌هاى:
ـ شیخ محمدبن شیخ‌الشهید محمد بن شمس‌الدین بن محمد در هفتم رمضان 909 که قدمت آن 514 سال است.
ـ عفره السامى‌بنت نورالدین اول ربیع الثانی 820 ه. ق که قدمت آن 603 سال است.
ـ عایشه بنت عبدالله بن محمد بن حسین ذوالحجه الحرام 883 ه. ق که قدمت آن 540 سال است.
ـ فاطمه بنت محمد ابن محمود وفات جمادی‌الاخر 907 که قدمت آن 516 سال است.
ـ خالدبن محمد خالد در ماه ربیع‌الاول 823 که قدمت آن 600 سال است.
ـ عبدالرحمن عبدالرحیم 808 ه. ق که قدمت آن 616 سال است.
ـ شمس‌الدین، وفات ماه شعبان 907 که قدمت آن 515 سال است.
ـ صالحه بنت تاج‌الدین کمال در رمضان 925 ه. ق که قدمت آن 498 سال است.
و قبور دیگری که نوشته‌هاى آن بر اثر باد و باران و عوامل مختلف از بین رفته است.
6 ـ گورستان روستای تم سنیتی(منطقه خرگوشی):
در‌این گورستان قبور زیادی با دست خط همان حجاران و سنگتراش‌هاى مشابه قبور
سایر گورستان‌هاى منطقه که دارای قدمت در حدود 900 سال مى‌باشد وجود دارد
که بسیاری از‌این قبور در زیر خاک است و بعضا گوشه‌هایی از‌این قبور با
فرسایش خاک اکنون مشخص شده است و زیارتگاهی گنبدی و مخروبه نیز در‌این
قبرستان وجود دارد که اطلاعی از شناخت صحیح آن در بین پیران محل نبود، بعضی
از پیران منطقه آن را خواجه بو اخیر مى‌نامند، و در متون کتب قشم و خلیج
فارس نیز چیزی در مورد آن یافته نشده است.
اما با توجه به اطلاعات یافته شده و ثبت تاریخ چند قبر از‌این گورستان توسط امام جمعه توریان:
ـ قبر مرحوم السعید آقا سلطان سالاری به تاریخ وفات روز شنبه 17 ربیع الاول سال 800 ه. ق با قدمتی در حدود 623 سال مى‌باشد
ـ قبر خانم صالحه بنت خواجه جمال به تاریخ وفات 809 با قدمتی 614 سال مى‌باشد.
ـ قبر سعیده شهیده فردوس مکان با مرور علی کمال به تاریخ وفات ماه
جمادی‌الاول 1039 با قدمت 384 سال که اشعاری بدین شرح نیز بر قبر وی نوشته
شده است:
الا‌اى خردمند روشن ضمیر چو بر خاک ما بگذری پند گیر
که ما را به دنیا دلی شاد بود اجل آمد و شادی بر باد بود
قبر شهیده الفردوس مکان حجی مساه بنت محمود در ماه ذیقعده سال 807 ه. ق با
قدمت 616 سال مى‌باشد. بر روی دو طرف سنگ قرار گرفته بر روی این
قبور‌ایاتی از سوره بقره (آیه الکرسی) نوشته شده است و بر سنگ قائم بر روی
این کتیبه اسم آنان نوشته شده و بر بعضی دیگر از این قبور‌ایاتی دیگر از
قرآن مانند: و قل الحمدالله الذی لم یتخذ له ولد و لم یکن له شریک فی الملک
و لم یکن له ولی من الذل و کبره تکبیرا نوشته شده و با حاشیه نویسی در
اطراف آن با کلمات گهربار لااله‌الاالله و محمد رسول‌الله تزیین شده است
7 ـ قبرستان رمکان (مشهور به قبرستان سید عبدالرحیم بزرگ رمکانی)
این قبرستان در کنار حوزه علمیه صالحیه رمکان است که قبور قدیمى‌فراوانی در
آن وجود دارد و نوعی نوشته و سنگتراش‌هاى آن نیز شبیه سنگهای قبور تاریخی
روستای کوشه ومناطق اطراف است. از جملا قبوری که نوشته‌ها و تاریخ آن مشخص
است و به عربی نوشته شده عبارتند از:
1 ـ الموتوفا المرحوم السعید الشهید حاجی سماالدین بن عتاب الدین یب،
نوراسه مرقده و فی شهر جمادی الاول به تاریخ سال 949 هجری قمری ـ در یک سمت
سنگ‌این قبر اشعاری‌این چنین مشخص است.
”الموت کاس و کلی نا س شاربه“
مرگ تشبیه به جامى‌شده که همه مردم از آن جام مى‌نوشند.
والقبر باب و کل ناس داخله
و قبر دری است و تمام مردم از آن داخل مى‌شوند.
قدمت‌این قبر به چهارصد و هفتاد و چهار سال مى‌رسد.
وفات المرحوم السعید الشهید نوراسه فی مرقدها بی بی رابعه محمد سفاهانی به
تاریخ ماه ذیقعده سال 903 ه. ق قدمت‌این قبر پانصد و بیست سال مى‌باشد.
2 ـ قبر فردوس مکان ملا محمد بن داود در تاریخ ربیع الاخر 1044 که قدمت آن سیصدوهفتادونه سال است.
3 ـ عزالدین محمدبن مولانا عبدالرحمن عالی در ماه صفر 909 که قدمت آن پانصد و چهار سال مى‌باشد.
4 ـ قبر عالی شاه بن علی در گذشته در تاریخ دهم ذیحجه‌الحرام سال 903 ه. ق
که 502 سال قدمت آن است. و قبر بی بی روحه در شهر رمکان جنب مسجد جامع
قدیمى در نزدیک منزل مرحوم شیخ محمد شریف صالحی که قدمت آن از تاریخ سال
903 ه. ق تاکنون 520 سال است، که ابتدا دارای گنبد بوده و با ورود گروهی
در زمان قواسم ـ یا جاسم ـ که از نجد وارد قشم مى‌شوند و مخالف گنبد و آثار
قبر بوده‌اند، گنبد‌این قبر تخریب مى‌شود. همچنین ورود سادات به جزیره در
روستای رمکان از ابتدای ورود شاه سیف‌الله قتال جد سید عبد الرحیم معروف با
سید بزرگ و فرزندان وی و همچنین سید کمال که در قبرستان داخل شهر رمکان
قرار دارد.
به نقل از ”تذکره‌هاشمی“ نوشته مصطفی عبدالرحیم برقان مصطفوی سید قتال در
اوایل قرن هفتم ه. ق که اوضاع بغداد در اثر حمله مغول و انقراض خلافت
عباسیان مردم و منطقه دچار نابسامانی و هرج و مرج گردیده‌اند و عد زیادی از
سادات عباسیان و مشایخ علماء دیگر با خدم و حشم و اتباع خود به شهر‌هایی
که از فتنه مغول محفوظ بوده مهاجرت نموده‌اند و هر دسته به مکانی متفرق و
ساکن شده‌اند. شاه سیف‌الله قتال با عده زیادی از عشیره و اتباع خود بغداد
را ترک و از طریق بصره با ساحل‌ایران وارد گردیده، نخست به محل بیابان ساحل
خلیج به نام (ماخول) که دارای چند حلقه آب شور بوده وارد مى‌شوند و عشیره
سید با حال خستگی و گوفتگی زیاد اصرار مى‌ورزند که آب‌هاى موجود غیر قابل
شرب و مردم هم دیگر رمقی برای جابجا شدن در خود نمى‌بینند.
لذا با اشاره سید ابوالفضل که‌این هم از القاب قتال بوده، در همان حوالی
چاهی دیگر حفر کرده و به فضل خداوند آب شیرین و گوارا پیدا و موجب خوشی و
سرور همراهان گردیده و آن محل شوره زار به منطقه سبزه‌زار مبدل شد و اما
بعد از ان منطقه ماخول را به پرچه قتال یاد نمودند و از آن به بعد ساکنان
اطراف برای شفای بیماران و گرفتن حاجت آب، آن را مى‌آشامیدند و با خود به
جاهای دور مى‌بردند.
سید محمد عمر ابوالفضل معروف با شاه سیف‌الله قتال متولد سال 578 ه. ق
فرزند سید فخرالدین معلی بوده که در اوایل قرن هفتم هجری به سواحل‌ایران
وارد شده و حسب اطلاع از تحقیقات جمع‌آوری شده و اظهارات شیخ احمد امین
رمکانی، سید قتال که از اجداد سید عبدالرحیم و سیدکمال از سادات منطقه قشم
مى‌باشد وجود قبر آنان نیز از قدمتی بیش از 800 سال برخوردار است و به لحاظ
داشتن کرامات به عنوان زیارتگاه برای مردم قشم شناخته شده و مردم به زیارت
آن رفته و با نذر کردن و راز و نیاز با خداوند متعال در کنار مزار انسانی
صالح شادمان و مستجاب الدعوه به منزل خود باز مى‌گردند.
8 ـ گورستان لافت کهنه با قدمت تاریخی
در اطراف زیارتگاه سیدحسن پسر سیدمنصور در لافت کهنه، قبرستانی وجود دارد
که به قول سدیدالسلطنه کبابی، الواح آن مقابر به تاریخ هزار و سیصد و هفتاد
و دو و سال هزار و صد و سیزده دیده مى‌شود.
اعتقاد بر این است که مقابر مسلمانان در لافت، یادگار دستبرد عثمان ثقفی و
علاء خضر مى(جانشین عثمان در فرمانداری بحرین) در سال شانزدهم هجری، 638 ـ
م به جزیره قشم است. در‌این قبرستان که تابلویی به نام قبرستان دارالمغفره
دارد، قبور دارای قدمت فراوانی بوده و تکه سنگ‌هاى نوشته شده قدیمى‌که در
حال حاضر شکسته شده و در حال از بین رفتن است و تاریخ آن قابل خواندن و
تشخیص نیست،
اما به نقل از نوشته‌هاى نویسندگانی چون سدیدالسلطنه کبابی و اسماعیل رایین
در کتاب دریانوردی ایرانیان ـ حکایت از قدمتی بیش از 1379 سال دارد.
همچنین در قبرستان قدیمى لافت کهنه در منطقه تابه تا که در آنجا زیارتگاه
سید شمس‌الدین قرار دارد اطراف آن نیز قبور بسیاری با قدمت فراوان که از
نوع سنگ نبشته و کتیبه‌هاى شکسته مى‌توان تشخیص داد وجود دارد که قدمت آن
نیز به حدود بیش از هزار سال مى‌رسد.
زیارتگاه دیگری نیز به نام زیارت شیخ‌اندرآبی در روبه‌روی شهر لافت در
جزیره کوچک در منطقه جنگل‌هاى حرا قرار دارد که با فاصله 500 متری از ساحل
مردم به زیارت آن رفته و برای خود نذوراتی دارند که قدمتی برابر با دو
زیارتگاه لافت کهنه و لافت جدید دارد.
9 ـ قبرستان منطقه خربس ـ روبه روی غارهای خربس متعلق به دوره مادها
در این قبرستان نیز تعداد 3 قبر با سنگهای معدنی تراشیده شده به شکل
مستطیل با کنده‌کاری و دست خط همان حجاران معروف که در منطقه روستای کوشه و
گربدان از خویش اثر زیبایی به جا گذاشته‌اند دیده مى‌شوند. اما به علت
قرار گرفتن این قبرستان در ساحل دریا و تأثیر بیشتر عوامل طبیعی (از جمله
شرجی و گرمای خورشید) نوشته‌هاى آن خوانا نبوده و فقط از نوع سنگ و بقیه
اثرهای به جا مانده قابل تشخیص است که قدمت آن نیز به حدود هفتصد سال
مى‌رسد
در مناطقی نیز از کناره‌هاى ساحلی یا مکانی‌هایی که برای ساخت و ساز حفاری
مى‌شوند اغلب آثاری از سنگ‌هاى قبر با قدمت فراوان یافت مى‌شود از آن جمله
سنگ معدنی که در حدود 4 سال قبل در ساحل اسکله بهمن توسط آقای عنایت‌الله
شکوری در هنگام حفاری حوضچه اسکله کشف شد که مربوط به سال 1591 میلادی
هفدهم ژانویه با قدمت 411 سال متعلق به آنتونیوکوریا(پرتغالی) مربوط به نسل
اعقاب مى‌باشد. وزن این سنگ حدود نیم تن و نیم و به طول 3 متر و عرض 1
متر است که کنده‌کاری‌هایی با حروف انگلیسی و علامت خطر مرگ (اسکلت جمجمه
انسان) بر روی آن ایجاد شده و در حال‌حاضر این سنگ در محل ورودی هتل
بین‌المللی قشم به نمایش گذاشته شده است